Kurs Enriched Air Diver »

Kurs specjalista sprzętowy »

Kurs podstawowy OWD »

Previous Next

Kompozycja

fotografia podwodna

To jeden z najważniejszych tematów, a może nawet najważniejszy. Właściwie skadrowane zdjęcie pozwala stworzyć niepowtarzalny obraz, satysfakcjonujący nasz zmysł estetyczny.

Kompozycja, jest to przemyślane połączenie wszystkich elementów fotografii, które powoduje, że zdjęcie jest udane i chętnie oglądane. Nasze w pełni automatyczne aparaty, potrafią za nas ustawić ostrość oraz obliczyć prawidłową ekspozycję , wykonując zdjęcia poprawne technicznie. Ale spośród ogromnej ilości zdjęć poprawnych technicznie, tylko nieliczne posiadając walory artystyczne, zadowolą wytrawnego widza. Piękno fotografii jest kwestią zdecydowanie subiektywną, lecz pomimo to, większość osób jest wrażliwa na pewne kryteria oceny zdjęcia i tak samo będzie traktowała przypadkowo zaśmiecone tło, na wpół nieostre obiekty pierwszoplanowe, bezzasadny centralny kadr czy też niechcący obcięte nogi fotografowanej osoby - te negatywne elementy zdecydowanie pogarszają odbiór zdjęcia.

Istnieją pewne sztywne zasady, które określają właściwą kompozycję. Należy jednak pamiętać, że wszystkie zasady można łamać, jeżeli prowadzą do uzyskania niepowtarzalnie pięknego ujęcia. Jednak jest w tym wszystkim mały haczyk - łamać można zasady, które się wcześniej dobrze poznało i umie się je stosować. Dlatego też, kompozycja będąca podstawowym elementem dobrej fotografii, zasługuje na bardzo poważne potraktowanie.

Zanim naciśniemy spust migawki, powinniśmy zastanowić się, dlaczego chcemy wykonać to zdjęcie i dopiero, gdy odpowiemy na to pytanie, możemy zastosować odpowiednią technikę do realizacji tego celu.

Uzyskanie pod wodą prawidłowej kompozycji może być często bardzo trudne, dzieje się tak z wielu powodów, wymienię tylko podstawowe:

• brak czasu na decyzje - czas na wykonanie zdjęcia jest bardzo ograniczony, często mamy tylko jedno podejście, zanim nasz obiekt odpłynie w sina dal, z tego względu nasza decyzje powinny być bardzo szybkie. Dobrze jest podjąć decyzję zanim zbliżymy się do obiektu, lub zanim obiekt zbliży się do nas. Największe problemy występują z dużymi rybami pływającymi w toni np: Napoleon (pomijam osobniki oswojone), barakuda, rekin, delfiny.
• brak odpowiedniego podejścia - mamy wspaniały obiekt, co z tego, kiedy nie ma jak do niego podejść! Kompozycja zostanie zdeterminowana przez warunki zewnętrzne. Należy mieć nadzieję, ze następnym razem, warunki będą bardziej dogodne.
• brak warunków środowiskowych - wszystko mamy, sprzęt, umiejętności, wspaniały obiekt tylko woda nam nie sprzyja. Woda zbyt mętna lub z dużą ilością zawiesiny potrafi zniweczyć nasze plany zdjęciowe. Tego typu problemy występują nie tylko w polskich wodach ale i na Morzy Czerwonym czy Śródziemnym.
• za dużo nurków - może miałeś kiedyś taką sytuację, że do grupy nurków przypłynął żółw, wszyscy próbują się do niego dostać, powstaje wielki chaos, nad którym nikt nie panuje, musisz czekać aby wszyscy nacieszyli się żółwiem, jak dobrze pójdzie po pół godzinie uda się zrobić pierwsze zdjęcie, jednak co będzie jeżeli żółw odpłynie wcześniej? Najlepszym rozwiązaniem jest pływanie w mniejszej grupie, dwu trzy osobowej, tylko z osobami, które nam pomagają a nie przeszkadzają.
• brak odpowiedniego sprzętu - aby wykonać wspaniałe zdjęcie z nurkiem, gdzie na pierwszym planie znajduje się pięknie oświetlony koral, a tłem jest wspaniale błękitna woda potrzebujemy uzbroić nasz aparat w obiektyw szerokokątny i lampę błyskową. Jeżeli tego nie mamy zapomnijmy o takich zdjęciach, są poza naszym zasięgiem. Zdjęcia należy dostosować do możliwości sprzętu. Fotografia szerokokątna jest najtrudniejsza, tu umiejętności nie wystarczą, musi być dostępny odpowiedni sprzęt.

Czasem, po prostu należy dostosować naszą kompozycję do panujących warunków, mimo że wstępne plany były inne. Pewnych ograniczeń w podwodnej fotografii nie przeskoczymy, walka z nimi jest niecelowa. Proponuję jednak robić zdjęcia, nawet kiedy warunki nam nie sprzyjają, bo nigdy nie wiemy czy kiedyś w ogóle zrobimy lepsze.

Brak czasu na decyzje

Czas na wykonanie zdjęcia jest bardzo ograniczony, często mamy tylko jedno podejście, zanim nasz obiekt odpłynie w sina dal, z tego względu nasza decyzje powinny być bardzo szybkie. Dobrze jest podjąć decyzję zanim zbliżymy się do obiektu, lub zanim obiekt zbliży się do nas. Największe problemy występują z dużymi rybami pływającymi w toni np: Napoleon (pomijam osobniki oswojone), barakuda, rekin, delfiny.

Brak odpowiedniego podejścia

Mamy wspaniały obiekt, co z tego, kiedy nie ma jak do niego podejść! Kompozycja zostanie zdeterminowana przez warunki zewnętrzne. Należy mieć nadzieję, ze następnym razem, warunki będą bardziej dogodne.

Tego typu problemy występują głównie z rybami, przebywającymi na dnie lub w szczelinach skalnych, w pierwszym przypadku zdjęcie można wykonać tylko od góry, w przypadku drugim występują duże problemy z właściwym ustawieniem lamp błyskowych.

Brak warunków środowiskowych

Pewnie niektórymi zdjęciami nie wypada się chwalić, ale dla fotografa mogą mieś one wyjątkowe znaczenie, ze względu na przeżytą przygodę, czy inne okoliczności z nim związane.

Postanowiłem stworzyć atlas podwodnej fauny i flory polski. Pewnego dnia do kolekcji miał dołączyć rak szlachetny. Planuję wyjazd, przyjeżdżam na akwen i co widzę wodę o przeźroczystości do 20cm. Wchodzić, nie wchodzić, oto jest pytanie? Wchodzę. Pływam 40minut obijając siebie i sparzę wśród kamieni, raków nie ma. Akwen to sadzawka o średnicy około 10m i głębokości do 3m, w której pełno dużych głazów i gałęzi.

Wreszcie jest, znalazłem jednego osobnika. Po lewej stronie przedstawiam jedyne w miarę dobrze naświetlone zdjęcie.

Przedstawiane zdjęcie raka szlachetnego na konkurs fotograficzny się nie nadaje, ale jako dokument może być zaakceptowane. Samo wykonanie zdjęcia było bardzo meczące, wymagało przeniesienia raka na bardzo płytką wodę 10cm, gdzie tło nie było szare (muł) a zielone. Problem był również z takim ustawieniem lamp, aby nie powstawały odbicia (śnieżenie). Sama sesja była bardzo krótka, model nie współpracował i oddalił się tyłem, jak tylko mógł najszybciej w nieznanym kierunku.

Za dużo nurków

Pływanie w grupie ma swoje wady, większość osób pływa znacznie szybciej od podwodnego fotografa, wystarczy się na chwilę zatrzymać, aby grupa w szybkim tempie się od nas oddaliła, to grupa wcześniej dostrzeże atrakcyjne obiekty jak żółwia czy delfiny.

Podwodny fotograf musi czekać aż grupa odpłynie. Innym rozwiązaniem jest pływać w mniejszych grupach, lub zająć się obiektami małymi, które dla większości nurków są w ogóle niedostrzegalne - chodzi tu o makrofotografię.

Aparat Canon A40 ogniskowa 35mm, brak lampy błyskowej.

Brak odpowiedniego sprzętu

To zdjęcie mogło być dużo lepsze. Mogło, ale nie jest. Miało być doskonale, na pierwszym planie ładnie oświetlony koral , troszkę dalej kontur nurka i piękny błękit wody w tle.

Zabrakło obiektywu szerokokątnego i dobrej lampy błyskowej. Zdjęcie wykonane aparatem kompaktowym Canon A40 ustawianym w tryb manualny (M).

Zawsze należy dostosować charakter wykonywanych zdjęć do możliwości sprzętowych, będziemy mieć znacznie mniej rozczarowań.

Fotografia podwodna to ciągle nowe zakupy i inwestycje.

Podstawowe schematy

Przedstawione poniżej zasady są bardzo ogólne, mam nadzieję, że pomogą w początkowym etapie kariery podwodnego fotografa.

1. Kadr w pionie czy poziomie?
2. Zasada złotego podziału, czyli kochamy asymetryczność.

1. Kadr w pionie czy poziomie? - to pierwsze pytanie.

Podstawowa zasada mówi - przy fotografowaniu motywów pionowych stosujemy pionowy kadr, przy motywach poziomych stosujemy kadr poziomy. W fotografowanym odrazie musimy odszukać linie główne i to one decydują o wyborze kadru, jeżeli linie główne biegną w pionie kadr również powinien być pionowy, dla linii poziomych, kadr powinien być poziomy.

Oczywiście w takim przypadku nie powinno być wątpliwości, zdecydowanie kadr poziomy.

Kiedy nie potrafimy ocenić jakie linie przeważają w zdjęciu, najlepiej zastosować kadr poziomy, który jest dla człowieka bardziej naturalny. Kadr poziomy jest naturalnym wyborem przy portretowaniu ryb, bo to naturalny kierunek płynięcia. Również grupa nurków dobrze się komponuje w takim układzie.

Kadr pionowy stosujemy przy fotografowaniu pionowych ścian rafy, czy zatopionych okrętów. Najlepiej mieć dobry powód do takiej zmiany. Z ciekawości zaglądnąłem do galerii fotografii, ile zdjęć tam umieszczonych posiada kadr pionowy - nie było zaskoczenia nie więcej jak 5%. Jednak, kiedy pragniemy zaistnieć na pierwszej stronie kolorowego magazynu, nie mamy wyjścia, kadr pionowy jest tu dominujący.

Aparat Olympus

2. Zasada złotego podziału, czyli kochamy asymetryczność.

Oj tutaj jest sporo zamieszania, można wyróżnić przynajmniej trzy różne podziały:

• podział normalny,
• złoty podział (złota proporcja),
• podział na 3 równe części,

Często dla uproszczenia, podaje się, że złoty podział i podział na trzy równe części to dokładnie to samo, tak jednak nie jest, niżej postaram się przedstawić jakie są różnice.

Podział normalny

Czy zastanawiałeś się, kiedyś nad rozmiarem kartki papieru np. A4? Dlaczego posiada wymiary 297x210mm, a nie np. 300x200mm? To proste posiada tzw. podział normalny określony jeszcze w starożytności. Przy tego typu proporcji boków, dzielenie na połowę zachowuje proporcję boków. To znaczy, że jeżeli kartkę A4 podzielimy na dwie różne części (A5) to proporcje boków w oby formatach A4 i A5 są takie same. Jest to naprawdę zadziwiająca właściwość, z której nie zawsze znajdujemy sobie sprawę. Te proporcje będą zachowywane również przy dalszym podziale do A6, A7 itd. jak również przy powiększaniu do A0. Stosunek boków w podziale normalnym wynosi 1,4142 i określony jest wzorem:

Złoty podział (złota proporcja)

Złoty podział (złota proporcja) - to również stosunek odkryty przez starożytnych. Są to proporcje, które możemy dostrzec w budowie człowieka oraz roślin. Dostrzegł je Euklides, może zainspirowany rosnącym pędem jakieś rośliny. W starożytności w zasadzie wszystko było budowane przy zastosowaniu tej zasady, zarówno domy jak i dzieła sztuki. Regułka złotego podziału jest bardzo prosta "stosunek całości do większej części jest taki sam, jak większej do mniejszej".

Podział na 9 równych części

Co ciekawe klatka fotograficzna nie posiada budowy ani opartej na podziale normalnym, ani na złotym podziale. Skąd to wiemy? Możemy łatwo policzyć dzieląc krótszy bok klatki czyli 24mm przez dłuższy bok 36mm, wychodzi 1,5. Jednak taki układ posiada bardzo ciekawą właściwość. Jeżeli podzielimy taki kadr przekątną i poprowadzimy do niej proste prostopadłe wychodzące z dwóch pozostałych wierzchołków to w miejscu przecięcia prostych dostaniemy punkty, do których nasz wzrok biegnie automatycznie - są to mocne punkty obrazu.

Mocne punkty

Możemy kadr zdjęciowy podzielić według zasady złotego podziału zarówno w pionie jak i poziomie, na przecięciu prostych otrzymamy cztery punkty, są to "mocne punkty" obrazu.

Format zgodny z podziałem normalnym, stosunek boków wynosi 1,41

Format zgodny z klatką filmu fotograficznego, stosunek boków wynosi 1,5

Format zgodny z złotym podziałem, stosunek boków wynosi 1,61

Podział na 9 równych części.

To obecnie najczęściej stosowany układ, wiele aparatów posiada możliwość umieszczenia takich linii w kadrze, co może pomóc w ustawieniu kompozycji. Tu zasada podziału jest prosta, dzielimy zdjęcie w jednej trzeciej (1/3) długości liniami pionowymi i w jednej trzeciej wysokości liniami poziomymi. Powstaje 9 równych powierzchni. Punkty przecięcia prostych to mocne punkty obrazu.

Dynamiczne zdjęcia

Portret

Nie wiem czy to odpowiednie słowo w stosunku do ryby, ale najlepiej oddaje to co chcemy osiągnąć. Tu nie ma często miejsca na bardzo wymyślną kompozycję, ale należy się starać oddać charakter ryby (drapieżnik, ofiara). Możemy wyeksponować barwę, kształt, warunki życia i ulubione pozy.

Tu kanonem jest:

• ryba powinna być cała, nie powinno brakować płetw czy głowy,
• ryba może być częściowo ucięta, ale miejsce powinno być dokładnie przemyślane,
• zdjęcie wykonujemy od przodu ewentualnie z boku, prawie nigdy od ogona,
• zdjęcie wykonujemy lekko od dołu, widać część brzucha.

Balans

Człowiek pod wodą

To chyba najtrudniejsza sztuka. Dobre zdjęcia to przeważnie układy reżyserowane, wymagające zgrania się modelu/li z fotografem. Przemyślenia wymaga konfiguracja sprzętu, kolor jak i rodzaj pianki, przyjęta pozycja, użycie latarki, kierunek gdzie patrzy nurek, czy fotografować z bąbelkami czy bez. Tak naprawdę to pewnie temat na całą stronę.

Nurek, czy grupa nurków to obiekt duży i aby zrobić naprawdę dobre zdjęcie, niezbędny jest obiektyw szerokokątny, oraz dobra lampa błyskowa.