Kurs Enriched Air Diver »

Kurs specjalista sprzętowy »

Kurs podstawowy OWD »

Previous Next

CMAS P2 - zapas powietrza

kurs nurkowania Kraków

PŁETWONUREK KDP / CMAS ** (P2)
średni stopień nurkowy

Uwaga: osoby, które nie mają doświadczenia w nurkowaniu dekompresyjnym, nie rozumieją sposobów wykorzystania tabel nurkowych lub jakiejkolwiek informacji dotyczącej dekompresji wygenerowanej przez oprogramowanie, nie powinny pod żadnym pozorem próbować na sobie takiego sposobu nurkowania. Poniższa strona jest jest obecnie w wersji beta i może zawierać rażące błędy. Dodatkowo poznanie procedur planowania nurkowania nie gwarantuje, że będziemy je w stanie zastosować w realnym nurkowaniu.

Zapas powietrza - przykłady i obliczenia

Strona ta powstała dla przybliżenia tematu liczenia zapasu powietrza dla płetwonurków KDP/CMAS P2. Pewnie nie jest to jedyny możliwy sposób a pewna alternatywa.

Wyróżnić możemy dwa przypadki, nurkowanie bezdekompresyjne, kiedy w każdej chwili możemy wynurzyć się na powierzchnię i nurkowanie dekompresyjne, gdzie bezpieczne wynurzenie wymaga zatrzymania się na przystanku dekompresyjnym.

Często nurkowie planują swoje nurkowanie według techniki "jakoś to będzie, komputer moim przewodnikiem" - pomijając, fakt, ze takie działanie jest dalekie od zasad dobrej praktyki nurkowe, to jest ono nie do zastosowania w przypadku nurkowań dekompresyjnych. Aby bezpiecznie zaplanować nurkowanie musimy posiadać:

1. odpowiednie tabele lub oprogramowanie komputerowe - w przypadku kursu KDP/CMAS P2 najprościej skorzystać z tabel Buhlmanna, które obejmują również nurkowanie dekompresyjne,
2. wiedzę - jak zaplanować nurkowanie w sposób bezpieczny
3. oraz znać swój SAC (Surface Air Consumption), czyli rzeczywiste zużycie powietrza w czasie nurkowania. Pisze tu o rzeczywistym zużyciu osiągniętym w czasie realnego nurkowania, a nie o najlepszym swoim wyniku osiągniętym w trakcie testu, wykonanego statycznie. Po każdym nurkowaniu sprawdzajmy, czy nasze wyliczenia dotyczące zużycia powietrza są prawidłowe i wprowadzajmy odpowiednie poprawki.

Mam nadzieję że znasz materiał ze strony, SAC (Surface Air Consumption) - wskaźnik powierzchniowego zużycia gazu, jeżeli nie to teraz jest ten ten moment aby się z nim zapoznać. W trakcie nurkowania określ własny SAC - informacja ta będzie niezbędna dla wykonania obliczeń związanych z twoim nurkowaniem.

Nurkowanie bezdekompresyjne

W myśl obecnej wiedzy, każde nurkowanie jest nurkowaniem dekompresyjnym i wymaga przystanków nie wynikających bezpośrednio z algorytmu dekompresyjnego. Dobra praktyka nurkowa mówi:

1. podczas każdego nurkowania nie wymagającego dekompresji zatrzymaj się przy wynurzaniu na głębokości 3 ÷ 6 metrów na okres minimum 3 minut,
2. wynurzaj się z prędkością nie większą niż 10m/min lub wolniej, jeżeli wynika to z stosowanych tabel lub wskazań komputera nurkowego
3. planuj tak nurkowanie, aby po wynurzeniu mieć jeszcze w butli zapas powietrza 50at
4. minimalna ilość powietrza, przy której kończymy nurkowanie nigdy nie powinna być mniejsza od 20-30at
5. nurkuj zgodnie z prawidłowym profilem nurkowania, unikaj nurkowania według profilu odwróconego, a nigdy nie nurkuj według profilu zęby piły czy jo-jo.

W obliczeniach skorzystamy z dwóch prostych wzorów:

Wzór na obliczenie zużytego gazu podczas nurkowania

Vzg = t * Ptot * SAC

gdzie:

Vzg - zużycie gazu [l]
SAC - wskaźnik powierzchniowego zużycia gazu [l/min]
t - czas nurkowania w minutach
Ptot - ciśnienie absolutne na danej głębokości [at] = głębokość/10 + 1

Wzór na obliczenie wymaganej ilości powietrza

P butli = Vzg / Vbutli + Rez

gdzie:

P butli - wymagane ciśnienie w butli [at]
V butli - objętość wodna butli [l]
Rez - wymagana rezerwa

Spróbujmy wykonać prosty przykład dla nurkowania na tabelach Buhlmann/Hahn od 0-250mnpm

Przykład 1

Planujemy nurkowanie bezdekompresyjne na głębokość 21m w czasie 30 minut na butli o pojemności 12l. Obliczenia postaramy się przeprowadzić w jak najprostszy sposób.

wersja 1 - absolutne minimum

Absolutne minimum bazuje na założeniu, że płetwonurek nigdy nie przebywa cały czas na maksymalnej głębokości i z tego powodu jego faktyczne zużycie powietrza jest mniejsze niż założone, z tego względu nie liczymy czasu wynurzania i czasu spędzonego na przystanku dekompresyjnym. Jeżeli założenie nie jest prawdziwe dla naszego nurkowanie, nie należy planować zużycia gazu przy pomocy metody absolutnego minimum.

Vzg = 30' * 20l/min * 3,1at = 1860l

P butli = 1860l/12l + Rez = 155at + 50at = 205at

Minimalna ilość powietrza dla takiego nurkowania wymaga napełnienia butli do 205at. Jeżeli nie jesteśmy w stanie napełnić butli do takiego ciśnienia należy wziąć większą butlę np. 15l lub zaplanować krótsze nurkowanie.

Obliczenia dla butli 15l

P butli = 1860l/15l + Rez = 124at + 50at = 175at

Obliczenia dla czasu 25'

Vzg = 25' * 20l/min * 3,1at = 1550l

P butli = 1550l/12l + Rez = 130at + 50at = 180at

Jak widać z przeprowadzonych obliczeń dla butli 15l wystarczy, że napełnimy butlę do 175at, jeżeli zmniejszymy czas nurkowania do 25' to również na butli 12l będziemy w stanie przeprowadzić takie nurkowanie

Tu możemy zadać pytanie: Czy zapas 50at to zawsze właściwa wartość rezerwy?

Jak łatwo się domyślić, zależnie od wielkości butli będziemy mieli do dyspozycji

wersja 2 - pełne obliczenie

Tutaj już nie stosujemy uproszczeń, musimy uwzględnić również czas wynurzania oraz czas spędzony na przystanku dekompresyjnym. Poniżej przedstawię planowanie nurkowania z przykładu powyżej korzystając z tabelki i arkusza kalkulacyjnego - ale ty możesz wszystko policzyć ręcznie.

U góry tabelki jest wyliczona ilość gazu potrzebna do fazy dennej nurkowania i fazy wynurzania 1634l. Do tej wartości dodano rezerwę 50at i wyliczono, że całkowite ciśnienie ciśnienie w butli powinno wynosić 186at. Czyli jak widać tylko o 6at więcej niż w metodzie minimum.

Teraz jak wypełnić tabelkę

1. Wpisz maksymalną głębokość.
2. Wpisz średnią głębokość wynurzania obliczoną jako 1/2 z maksymalnej głębokości zaokrąglona w górę do pełnych metrów (w przykładzie wyszło 10,5m po zaokrągleniu 11m).
3. Uzupełnij resztę tabelki wpisując wartość ciśnienia dla danej głębokości [at] oraz czas nurkowania [min] i SAC [l/min].
4. Wylicz potrzebną ilość gazów = ciśnienie x czas nurkowania x SAC
5. Zsumuj wyliczone wartości i wpisz w górze tabelki planowana objętość
6. Wylicz objętość rezerwy - w tym przypadku jest to 50at x 12l = 600l
7. Wylicz wymagane ciśnienie w butli = (suma planowana objętość + rezerwa )/ pojemność butli

Nurkowanie dekompresyjne

Obliczenia prowadzimy podobnie jak w przypadku pełnych obliczeń z uwzględnieniem czasu spędzonego na przystankach dekompresyjnych. Proszę również zwrócić uwagę na sposób obliczenia rezerwy gazu (Pytanie co to jest rezerwa?). Poniżej podaję przykład wyliczeń dla przykładu 1, ale licząc rezerwę na trzy sposoby (chcę pokazać, że bezkrytyczne stosowanie nawet sprawdzonej metody może doprowadzić do złych wyników):

1. Na samej górze (zielone pola) policzono rezerwę według zasady - 1/3 gazu to rezerwa, zasada ta mówi, że po nurkowaniu 1/3 gazu powinna zostać (mimo, że brzmi to podobnie jak zasada jednej trzeciej z nurkowania jaskiniowego to są to kompletnie różne zasady - pierwsza dotyczy nurkowania w parze, druga nurkowania solo). Matematycznie oznacza to, że wyliczoną ilość gazów mnożymy przez 1,5. W opisanej metodzie nurek będzie potrzebował 204at.
2. Żółte pole to metoda już znana czyli rezerwa 50at - wynik identyczny jak powyżej,
3. Metoda trzecia - nazwałem ja metodą po bandzie bo tak naprawdę jest to absolutne minimalna ilość gazu - zakładamy tylko rezerwę na wynurzenie, a dokładniej zakładamy że w ostatniej minucie fazy dennej, nasz partner stracił cały gaz i wynurzamy się w dwójkę na jednej butli (cichym założeniem jest, że nasze SAC-i są takie same). Matematycznie jest to suma ilości gazu zużyta w fazie dennej + 2x ilość gazu w fazie wynurzenia (bo dwóch nurków). Nie ma tu praktycznie żądnej rezerwy, jeżeli nasz SAC wzrośnie np. z powodu stresu nie wystarczy gazu, aby dopłynąć do powierzchni.

Co to jest rezerwa w nurkowaniu dekompresyjnym?

W nurkowaniu dekompresyjnym wynurzenie bezpośrednie na powierzchnię wody bez narażenia się na objawy choroby dekompresyjnej jest niemożliwe. Rezerwa, to zapas gazu ponad obliczoną wartość, pozwalający uniknąć sytuacji braku powietrza w przypadku komplikacji w trakcie nurkowania. Do komplikacji możemy zaliczyć zarówno rzecz prozaiczną, zwiększone zużycie gazu na skutek stresu, czy silnego prądu, czy bardzo poważną sytuację utraty gazu przez partnera - zamarznięcie automatu czy uszkodzenia zaworu butli. Nie ma znaczenia co stanie się pod wodą, płetwonurek musi wykonać zaplanowaną dekompresję.

Dekompresja preferowana w obliczeniach to zasada, że po nurkowaniu prawidłowo przeprowadzonym w butli powinna pozostać jeszcze jedna trzecia powietrza. Rezerwa zakłada nadwyżkę 1/3 zarówno na fazę denna jak i wynurzania i dekompresji.

Zawsze po nurkowaniu sprawdzajmy czy nasze zużycie było zgodne z wyliczonym, jeżeli nie - zastanówmy się dlaczego i następnym razem planujmy lepiej. Najczęstsza przyczyną niewłaściwego planowania zużycia powietrza jest zaniżanie własnego SACa. Przy każdym planowanym nurkowania po wyjścia z wody płetwonurek powinien mieć co najmniej 1/3 gazu w butli. 1/3 z 200at to 66at. Pomyśl czy zawsze masz tyle.

Bardzo ważna uwaga: zasada, że 1/3 gazu to rezerwa nie jest w stanie zapewnić bezpieczeństwa na każdym nurkowaniu, jeżeli planujemy nurkowania o dużym ryzyku (??!!??), gdzie może zaistnieć sytuacja wydłużenia fazy dennej np z powodu: zaplątanie się w sieci lub zagubienie drogi - planujmy rezerwę na znacznie wyższym poziomie - np. uwzględniającym wydłużenie fazy dennej o 10 minut czy o zwiększonym SAC. Jednak materiał tej strony tego wątku nie będzie rozwijał.

Przykład 2

Planujemy nurkowanie dekompresyjne na głębokość 36m w czasie 25 minut na butli o pojemności 15l, SAC 20l/min. Proponuję wykonać wyliczenia w odpowiedniej tabelce i sprawdzić z wynikiem zamieszczonym poniżej.

Jak widać takiego nurkowania nie da się wykonać na butli 15l lub mniejszej. Z wyliczeń wynika, że butla musiała by być napełniona do 278 at. Proponuję więc zwiększyć butle, najodpowiedniejszy będzie twinset 2x12l.

Teraz znacznie lepiej, twinset 2x12 będziemy musieli napełnić co najmniej do ciśnienia 174at.

Czy taka dekompresja jest bezpieczna? Bardzo dobre pytanie. Kiedy Buhlmann tworzył swoje tabele była. W myśl obecnej wiedzy do takiego nurkowania warto dołożyć jeszcze głębokie przystanki dekompresyjne - deep stop-y. Wiedzę o deep stopach znajdziesz na stronie deep stop i tam odsyłam wszystkich nie znających jeszcze tematu.

Obliczmy nasz deep stopy

Pierwszy deep stop obliczymy dodając do maksymalnej głębokości nurkowania głębokość pierwszego przystanku dekompresyjnego i wynik dzielimy przez 2, uzyskamy głębokość pierwszego deep stopa (36+6)/2=21m.

Drugi deep stop obliczymy dodając głębokość pierwszego deep stopa do pierwszego przystanku dekompresyjnego i dzieląc wynik przez 2 (21+6)/2=13.5m czyli przyjmujemy pierwszą większą głębokość 14m.

Następne deep stopy obliczymy w analogiczny sposób jak przy drugim deep stopie. (14+6)/2= 10m. Możemy również przenieść ten deep stop na głębokość najbliższego typowego przystanku - czyli 9m.

Uwaga: Ponieważ deep stopy zwiększają czas denny, jeżeli nie chcemy zwiększać dekompresji należy obniżyć planowany czas denny o czas spędzony na deep stopach. W naszym przypadku wymagane będzie skrócenie czasu dennego o 3 minuty.

Jaki SAC przyjąć

Teraz jeszcze bardzo ważna kwestia, nie wszyscy mają takie samo zużycie powietrza - SAC. Jeżeli twój SAC znacznie się różni od SAC partnera, to należy do planowania wynurzania i dekompresji przyjąć SAC partnera o większym zużyciu gazu, np. nasz zużycie SAC=20l/min a partner 27l/min to przy planowaniu wynurzania i dekompresji przyjmiemy jego SAC, aby na wypadek sytuacji utraty gazów, wystarczyło powietrza, do osiągnięcia powierzchni. W takim przypadku plan naszego nurkowania będzie wyglądał następująco:

Jak widać ilość gazu wzrosła z 166at do 179at, różnica 13at. Ktoś powie, że nie duża, ale z pewnością warta wyliczenia.

Wyliczenia partnera będą wyglądały następująco

I jeżeli będzie w stanie napełnić butle do 224at, będzie mógł przeprowadzić takie nurkowanie.
W przeciwnym razie proces planowania należy powtórzyć, zakładając krótszy czas denny.

Żelazna rezerwa - Rock Bottom (RB)?

Najlepsze zostawiłem na koniec. Najbardziej sensownym podejściem, uwzględniającym rzeczywiste zużycie gazu w trakcie wynurzania, a nie stały nadmiar (rezerwa 50at) czy stały naddatek 1/3, jest zasada żelaznej rezerwy - Rock Bottom.

Koncepcja żelaznej rezerwy - Rock Bottom (RB) wg DIR jest bardzo prosta - jest to zapas gazu niezbędny, dla dwóch nurków dzielących się gazem, do osiągnięcia powierzchni lub kolejnego źródła gazu (np. przełączenia się na gaz deko). Kiedy osiągniemy Rock Bottom, bezwzględnie kończymy nurkowanie i rozpoczynamy wynurzanie. Według tej zasady planuje się zapas gazów na wszystkie nurkowania. Więcej znajdziesz na stronie żelazna rezerwa - Rock Bottom

Co to oznacza w praktyce. Musimy policzyć ile gazu potrzebujemy na bezpieczne wynurzenie dla dwóch nurków dzielących się gazem. W tym wszystkim należy zaplanować określoną rezerwę, zależna od trudności danego nurkowania. Czym nurkowanie trudniejsze tym rezerwa większa.

Planując rezerwę należy uwzględnić:

1. SAC jaki posiadają nurkowie
2. zwiększone zużycie gazu w sytuacji braku powietrza - SAC w fazie wynurzania i dekompresji większy o 1,5-2 razy
3. dodatkowy czas w minutach na maksymalnej głębokości na rozwiązywanie problemów
4. rezerwę ciśnienia na błąd pomiaru - np 10at

Zobaczmy co obliczymy korzystając z tabelki

Przyjęto następujące założenia

1. SAC - 20l/min dla obu nurków
2. zwiększone zużycie gazu w sytuacji braku powietrza - SAC w fazie wynurzania i dekompresji większy o 1,5 raza. Jeżeli twoim zdaniem właściwsza będzie inna wartość podstaw ją.
3. dodatkowy czas w minutach na maksymalnej głębokości na rozwiązywanie problemów - 2 minut. Jeżeli twoim zdaniem właściwsza będzie inny czas np 5min lub 10min to tak to policz.
4. rezerwę ciśnienia na błąd pomiaru manometru - np 10at (tą wartość również możesz zmienić według uznania)

Wszystkie wartości wstawione powyżej możesz zmienić według swojego uznania, ale pamiętaj to Ty poniesiesz konsekwencje ewentualnych błędów.

Licząc faktyczny zapas powietrza potrzebny na bezpieczne wynurzenie możemy określić punk zwrotny wynikający z ilości posiadanego gazu.

Punk zwrotny - to punk w którym należy zakończyć fazę denną i rozpocząć wynurzanie. W naszym przypadku jest to ciśnienie 111at, czyli najpóźniej, kiedy ciśnienie w butli spadnie do 111at musimy zacząć się wynurzać

A teraz wyliczenia ręczne

2 nurków * 1,5raza * 20l/min * 4,6at * 2min = 552l
(224+62+48+40+96+156) *2nurków * 1,5raza = 1878
552l +1878l = 2430l/24l =101at +10at= 111at

Jak widać rezerwa wyliczona tą metodą jest największa, ale jednocześnie jest najbardziej sensowna i godna polecenia.

A co uzyskamy, kiedy ustawimy, że w trakcie wynurzania SAC nie wzrośnie, nie potrzebujemy dodatkowych minut na dnie i nie zakładamy rezerwy ciśnienia na błąd pomiaru manometru - oczywiście metodę po bandzie. Mam nadzieję, że każdy rozumie, że tej opcji nigdy nie powinien realizować.

I tu pewnie kończy się wiedza dla kursu KDP/CMAS P2, ale zainteresowani mogą przeczytać jak napisać runtime dla takiego nurkowania. W zasadzie wszystko juz masz zrobione, musisz tylko zsumować poszczególne czasy.

Runtime czyli plan naszego nurkowania

Runtime - podaje nam plan nurkowania podobnie jak tabela nurkowa, pokazuje na jakiej głębokości mamy się znaleźć w danym czasie. Pokazuje kiedy opuścić dana głębokość i przejść na następną mniejszą, oraz w której minucie nurkowania należy to zrobić.

Runtime różni się tym od naszych wcześniejszych obliczeń, że musimy czas wynurzania 4 minuty podzielić na zaplanowane przystanki. I tak przejście z 36m na 21m zajmuje 1,5min które zaokrąglamy do 2 minut i dodajemy do deep stopa na 21m. Jedną minutę związaną z wynurzaniem dodajemy do przystanku na 14m i jedną do deep stopa na 9m (zmieniłem głębokość przystanku na typową, czyli wielokrotność liczby 3)

Nasz runtime

36M - 22'
21M - 25'
14M - 27'
9M - 29'
6M - 32'
3M - 38'

Runtime czytamy następująco: najpóźniej w 22' opuszczamy głębokość 36m, i wynurzamy się z prędkością 10m/min (tą prędkość zachowujemy również, między pozostałymi przystankami) do głębokości 21m, które opuszczamy w 25'. Następny przystanek to 14m opuszczamy w 27'. 9m opuszczamy w 29 minucie. 6m opuszczamy w 32' a 3m opuszczamy w 38 minucie.

Pamiętać należy, że deep stopy należy traktować jako półki skalne, poniżej których nie powinniśmy być, a przystanki dekompresyjne należy traktować jako strop, którego przekraczać nie wolno.

Nurkowanie z tabelami czy komputerem

Obecnie większość nurków używa komputerów nurkowych, tabele odchodzą w zapomnienie, są stosowane głównie na kursach do zobrazowania na czym polega dekompresja i jak szybko jej czas rośnie po przekroczeniu granicy nurkowania bezdekompresyjnego. Pamiętajmy jednak, że posiadanie komputera nie zwalnia nas z obowiązku planowania nurkowania.

Dekompresja bardzo szybko rośnie i każda następna minuta na dnie to rosnące w tempie lawinowym minuty na dekompresji, przy braku planowania może zabraknąć gazu aby bezpiecznie osiągnąć powierzchnię.

Komputery również umożliwiają symulowanie nurkowania.

Nurkowanie techniczne

Planowanie nurkowania to znacznie szerszy aspekt niż materiał zawarty na tej stronie, nurkowie techniczni planując nurkowanie używając różnych gazów jak i mieszanek dekompresyjnych. CMAS również oferuje nurkowania na mieszankach oddechowych. Wstępem do nurkowania technicznego jest kurs nitroksowy PN1, a później już znacznie bardziej zaawansowany kurs nitroksowy PN2.

Jeżeli jesteś zainteresowany/a poszerzeniem wiedzy na temat planowania zużycia gazów, zapraszam na stronę, jak zaplanować nurkowanie techniczne?

Dodatki

Na koniec pewien plik w Excelu, który może pomóc: plan nurkowania P2